Kościuszko Tadeusz Andrzej Bonawentura
(1746-1817)

Portret wykonany przez miejscowego artystę
Zdzisława Słomkę

Generał i bohater narodowy. Pochodził ze średniej szlachty, po ukończeniu szkoły średniej kształcił się w   Szkole Rycerskiej, następnie jako stypendysta królewski wyjechał do Paryża. W 1774 w stopniu kapitana artylerii powrócił do kraju.

W 1775 wyjechał do Ameryki, by wziąć udział w walce o niepodległość  Stanów Zjednoczonych. Jako inżynier wojskowy fortyfikował Filadelfię i obozy amerykańskiej armii północnej. W październiku 1775 mianowany został przez Kongres pułkownikiem. W walkach szczególnie odznaczył się przy oblężeniu Saratogi (1777), w 1783 mianowany został generałem brygady.

W następnym roku wrócił do Polski i osiadł w swym majątku Siechnowicze. W 1789 powołany został do wojska polskiego w stopniu generała-majora. W 1792 w czasie  wojny polsko-rosyjskiej walcząc w armii koronnej odznaczył się w bitwach pod Zieleńcami, a zwłaszcza pod  Dubienką. Po przystąpieniu  Stanisława Augusta do  Targowicy podał się do dymisji i wyjechał do Lipska.

W 1793, z ramienia emigracji polskiej, udał się do Paryża, by uzyskać pomoc dla Polski od francuskiego rządu rewolucyjnego. Jego misja nie powiodła się. Przewidziany na przyszłego wodza powstania w Polsce, brał udział w pracach sprzysiężenia powstańczego 1793-1794. We wrześniu 1793, uznając brak możliwości zorganizowania skutecznego powstania narodowego, wyjechał do Włoch. Powrócił do Polski w marcu 1794.

Naczelnik powstania kościuszkowskiego

Po ogłoszeniu insurekcji w Krakowie (24 III 1794) Kościuszko objął władzę dyktatorską jako Najwyższy Naczelnik Siły Zbrojnej Narodowej. W czasie trwania walk stosował nową taktykę w zakresie współdziałania broni, starając się rekompensować niedostateczne uzbrojenie i wyszkolenie armii powstańczej. Wykazał duże umiejętności w zakresie fortyfikacji polowych. Rozbicie wojsk rosyjskich pod  Racławicami (4 IV 1794) umożliwiło spokojniejsze organizowanie armii polskiej i pozyskanie chłopów. Dla zjednania mieszkańców wsi ogłosił dwa uniwersały (pod Winiarami 2 V i Połańcem 5 V 1794) znoszące poddaństwo osobiste i ograniczające pańszczyznę.

Po klęsce pod  Maciejowicami (10 X 1794) więziony w twierdzy pietropawłowskiej w Petersburgu. Zwolniony przez cara  Pawła I w 1796, po złożeniu przysięgi wierności carowi, w 1797 wyjechał do Stanów Zjednoczonych. W lipcu 1798 przybył do Paryża, gdzie współdziałał przy tworzeniu  Legionów polskich. Sprzeciwiał się jednak wiązaniu sprawy polskiej z   Napoleonem, któremu nie ufał. W 1799 brał udział w zakładaniu w kraju  Towarzystwa Republikanów Polskich. Zmarł w Szwajcarii (w Solurze), gdzie spędził ostatnie lata swego życia. Pochowany na  Wawelu.

Multimedialna Encyklopedia Powszechna - edycja 2002